Brzoza - właściwości magiczne i lecznicze

Jest symbolem mądrości, wiosny, odradzania życia, wieczności, nadziei. Brzoza to piękne drzewo o właściwościach leczniczych. Warto mieć przynajmniej jedną w ogrodzie.

Brzozy i narcyzy

Ma charakterystyczną, białą korę. W ogrodach sadzi się zwykle odmiany szczepione na pniu, np. typu płaczącego. Dzięki temu drzewka zawsze są nieduże.

Cytaty poniżej o brzozach pochodzą ze starych książek (pisownia oryginalna).😎

Liście brzozowe

Współcześnie najcenniejszy surowiec zielarski z brzozy to młode liście. Używane są w chorobach układu moczowego oraz na reumatyzm. Liście brzozowy to także popularny składnik w kosmetykach, np. do włosów i na problemy z łuszczycą.

Młode liście brzozowe stosowano przez wieki na świerzb. Należało je ugotować, a następnie umyć się tym wywarem. Używano go także na rany po szkorbucie. Z kory brzozy zaś przygotowywano ludowe leki na gorączkę. To rady z książki „Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach” Józefa Rostafińskiego z 1893 roku.

Liście brzozowe były niezbędne w spiżarniach. Przed wiekami uprawa cytryn oraz pomarańczy była w Polsce bardziej popularna niż obecnie. Oczywiście nie trzymano ich na parapetach lecz w oranżeriach.

Owoce cytryn i pomarańczy przechowywano w koszach i skrzyniach wyściełanych liśćmi brzozowymi. Dłużej się nie psuły.

Rózgi brzozowe

„Rozgi brzozowe w wodę wstawione, pod czas letnich upałow chłod w pokoiu czynią, a nade wszystko są lekarstwem na dzieci swawolne, nieposłuszne, i do powinności swoich leniwe” – to informacja z dzieła „O roślinach, ich trzymaniu, rozmnażaniu i zażyciu” Krzysztofa Kluka z 1778 roku.

W przypadku dzieci nie chodziło o ich bicie „za karę”. To było omiatanie, otrzepywanie na skórze, tak jak do dziś robi się to w saunach fińskich oraz baniach rosyjskich.

Świeżym gałązkom brzozowym przypisywano moc uzdrawiania duchowego oraz uodparniania na przeziębienia. We współczesnych saunach próbuje się czasem zastąpić gałązki brzozowe, np. dębowymi czy eukaliptusowymi. Ale to już nie to.😊 Ponoć najlepsze są gałązki brzozowe cięte w czerwcu. Z sauny wychodzi się „odnowionym”.

Brzoza szczepiona na pniu.

Sok brzozowy

Z wyglądu przypomina wodę. W smaku jest od neutralnego do lekko kwaskowatego.
Sok brzozowy pobierany jest z brzóz wczesną wiosną, przez nawiercenie pnia. 

Od wieków spierano się, czy lepszy jest sok brzozowy z dolnej części pnia, czy też z górnej. Piłam sok brzozowy tylko z dolnej części pnia – jest prawie bez smaku i zapachu.

Sok brzozowy z górnej części brzozowego pnia jest gęściejszy, ale i kwaśniejszy – taki zapis znalazłam w książce „Wybór roślin krajowych dla okazania skutków lekarskich ku użytkowi domowemu” J.Dziarkowskiego z 1806 roku.

W XVIII wieku z soku brzóz oraz cytryn robiono wina musujące – ponoć nie do odróżnienia od francuskich. Wyrabiano też z niego znakomity ocet. Pisał o tym słynny polski botanik ks. Krzysztof Kluk w książce „„O roślinach, ich trzymaniu, rozmnażaniu i zażyciu” z 1778 roku.

Od dawien dawna sokowi brzozowemu przypisywano właściwości lecznicze.

W medycynie ludowej sok brzozowy stosowano na nerki, szkorbut, pasożyty przewodu pokarmowego. Dodawano do piwa i pito tak, jak dziś pijemy wodę mineralną.

Aby przechować sok brzozowy dłużej, wlewano go do garnków i zalewano oliwą. Oliwa wypływała na powierzchnię soku i tworzyła warstwę ochronną przed grzybami i bakteriami. Dzięki temu sok brzozowy się nie psuł.

Inny dawny sposób konserwacji soku brzozowego to kadzenie siarką i gotowanie.

Kora brzozy

Na uroki i czary

Gdy na konia ktoś rzucił urok, np. z zazdrości, trzeba go było okadzić dymem:

„[…] okurzyć go korą brzozową, mirą, kadzidłem i białym krowieńcem” – radził Jakub Kazimierz Haur w książce „Skład abo skarbiec znakomitych sekretow oekonomiey ziemianskiey” z 1693 roku.
Podobną moc miało omiatanie gałązkami brzozowymi.

Symbol życia

Brzoza od wieków jest symbolem pamięci, odradzania życia, nadziei, wieczności. Dawniej sadzono ją m.in. na grobach, ale tylko mężczyzn, którzy albo odeszli w sile wieku, albo polegli na wojnach.

O innych roślinach symbolach sadzonych na cmentarzach CZYTAJ TUTAJ

Warto wiedzieć

• Z drewna brzozowego przez wieki robiono trzonki noży i elementy strzelb. Korzenie brzozy były poszukiwanym materiałem na tabakierki. 

• Drewno brzozy to także surowiec do wyrobu dziegciu – składnika m.in. kosmetyków antyłupieżowych. 

• Dawniej dziegieć brzozowy umiano wyrabiać bez ścinania brzozy: 

„Brzozowe lasy naymuią dziegciarze na dziegieć, obdzierając korę bez naruszenia miazgi, a tym samym bez szkody rosnącego drzewa” – zanotował ks. Krzysztof Kluk w książce „„O roślinach, ich trzymaniu, rozmnażaniu i zażyciu” z 1778 roku.