Trujący cis a niegroźny jałowiec pospolity – jak odróżnić

Jałowiec pospolity, często używany jako przyprawa, bywa mylony z trującym cisem. Różnic między tymi roślinami jest sporo. O pomyłkę jednak dość łatwo, zwłaszcza gdy używa się gałązek do tradycyjnego wędzenia wędlin.

W ogrodach spotyka się trzy gatunki cisów: cis pospolity (Taxus baccata), cis pośredni (Taxus media) oraz cis japoński (Taxus cuspidata). Wszystkie są trujące. Po zjedzeniu cisu dochodzi m.in. do porażenia układu oddechowego i zaburzenia pracy serca. Jedyną nietrującą częścią cisów są czerwone osłonki owoców (ale nasiona – już tak).

Jałowiec pospolity (Juniperus communis) jest jadalny. Jego granatowych owoców używa się do przyprawiania mięsa i ryb czy robienia nalewek. Gałązki bywają wykorzystywane jako dodatek do wędzenia wędlin.

Cis pospolity, cis pośredni i cis japoński a jałowiec pospolity – różnice

Owoce
Cisy mają owoce czerwone, zaś jałowce uprawiane w Polsce - granatowe.

Zdarzają się jednak odmiany cisów, które nigdy nie wydają żadnych owoców. Zawsze są to bowiem egzemplarze męskie. Taką odmianą cisu pośredniego jest np. Profesor Gorczyński.

Istnieje też jałowiec, który ma owoce brązowoczerwone, ale nie uprawia się go w Polsce. To jałowiec fenicki (Juniperus phoenicea) występujący w rejonie Morza Śródziemnego.

Cisy (trujące) mają owoce czerwone.

Jałowiec pospolity (nietrujący) ma owoce granatowe.

Jałowiec fenicki ma czerwonawe owoce. To zarówno roślina lecznicza, jak i trująca. W niektórych krajach jego gałązek i owoców używa się np. do wędzenia mięsa i robienia alkoholi, ale w innych nie można go sprzedawać w sklepach ogrodniczych. W Polsce się go nie uprawia. 

Występowanie
Jałowce pospolite bardzo często rosną dziko w suchych lasach. Jednak zdarzają się w lasach (rzadko) także cisy.

Igły
Cisy mają igły miękkie, niekłujące i nieopadające na zimę. Jałowce pospolite kłują, ich igły także nie opadają na zimę.

Igły cisów są dłuższe i bardzie płaskie niż jałowców pospolitych. To przykład odmiany cisu pośredniego, która nigdy nie owocuje - Profesor Gorczyński (wszystkie egzemplarze są męskie).

Zapach
Cisy nie wyróżniają się zapachem. Jałowce zaś pachną bardzo charakterystycznie i mocno żywicą.

Wysokość
W zależności od odmiany, zarówno cisy, jak i jałowce pospolite mogą być niskie i wysokie, wąskie lub rozłożyste, zielone oraz o żółtym i srebrzystym zabarwieniu igieł. Dlatego wyglądem lepiej się nie sugerować.

Warto wiedzieć
Po granatowych owocach najłatwiej rozpoznać, że to jednak jałowiec a nie trujący cis. Problem w tym, że to może nie być… jałowiec pospolity.

W polskich ogrodach uprawia się bowiem także inne gatunki jałowców, które też mają granatowe owoce: 
* Jałowiec chiński (Juniperus chinensis)
* Jałowiec łuskowaty (Juniperus squamata)
* Jałowiec płożący (Junipers horizontalis)
* Jałowiec pośredni (Juniperus media)
* Jałowiec rozesłany (Juniperus procumbens)
* Jałowiec sabiński (Juniperus sabina)
* Jałowiec skalny (Juniperus scopulorum)
* Jałowiec wirginijski (Juniperus virginiana)

Trujące są owoce jałowców sabińskiego i prawdopodobnie pośredniego (to krzyżówka jałowców sabińskiego i chińskiego). Podobne są także niektóre objawy zatrucia (porażenie układu oddechowego).

Dlatego z jałowcami trzeba postępować jak z grzybami. Jeśli jest cień wątpliwości, nie używamy do jedzenia.

Choinka z drewna do kominka

Pomysł na choinkę ze szczap do kominka i kija od szczotki jest bardzo prosty. Planuję taką zrobić do ogrodu. Po świętach można ją spalić w kominku.

Od czasu, gdy przeczytałam baśń „Choinka” Hansa Christiana Andersena, nie przepadam na żywymi choinkami na Boże Narodzenie. U mnie w domu jest więc sztuczna.

Choinkę ze szczap drewna do kominka (i jak zrobić) wypatrzyłam na blogu Wkreceniwdom. Jest minimalistyczna, surowa i do recyklingu (czyli spalania w kominku). Robi wrażenie!

Aby zrobić choinkę z drewna do kominka, potrzebne są:

* 60-80 szczap drewna o długości 20-60 cm (krótsze będą tworzyły górę choinki, a dłuższe – dół)
drewniany kij, np. od szczotki, o długości ok. 185 cm

* 60-80 wkręcanych haków

* 30-40 długich wkrętów do drewna

* stojak na choinkę

* elektryczne lampki choinkowe

* bombki lub inne ozdoby choinkowe (ja na mojej choince planuję powiesić też słoninki dla sikorek i dzięciołów)

* wiertarko-wkrętarka akumulatorowa

Wykonanie choinki z drewna do kominka

1.Kij zamocować w stojaku na choinkę. W każdej szczapie wywiercić otwór o głębokości ok. 3-4 cm.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2.W otwory wkręcić haki.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3.Każdą szczapę zaczepić hakiem na kiju. Najniżej muszą być szczapy najdłuższe, a najwyżej - najkrótsze.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
4.W szczapy wkręcić pionowe długie wkręty do drewna (na głębokość ok. 1-2 cm).

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5.Zawiesić ozdoby. I gotowe:)

Zdjęcia: serwis prasowy Bosch

Jak zrobić kwaśny kompost

Kwaśny kompost jest świetny do roślin kwasolubnych, jak azalie, maliny, borówki czy rododendrony. Jego przygotowanie nie jest trudne. Trzeba jednak koniecznie używać  tylko wybranych materiałów.

Zwykły kompost (uniwersalny) jest lekko kwaśny. Ma zwykle odczyn około 6,7 pH. To zbyt dużo dla roślin lubiących kwaśną i bardzo kwaśną glebę. Posadzone w nim borówki amerykańskie, azalie, różaneczniki czy nawet maliny albo wegetują, albo giną. Kompost dla nich powinien być kwaśny.

Przygotowanie kompostu kwaśnego

1. Oddzielny kompostownik – to konieczność. Najlepszy jest drewniany.

Kwaśny kompost musi być przygotowywany w oddzielnym kompostowniku.

2. Materiały – nadają się tylko niektóre, które mają właściwości silnie zakwaszające. Wrzuca się je do oddzielnego kompostownika.

Trzeba unikać robienia zbyt grubych warstw jednego materiału, czyli dodajemy np. wiadro trocin, a potem trochę szyszek czy igliwia oraz dodatek azotowy (patrz punkt 3). Na start dobrze też dodać szczepionkę przyśpieszającą kompostowanie (patrz punkt 4), a potem dodawać ją od czasu do czasu, w miarę dorzucania materiałów do kompostownika.

Na kompost kwaśny  nadają się:
*igliwie, np. sosny, świerku, jodły, jałowców
*gałązki (drobne) z cięcia wrzosów i iglaków
*kora
*kwaśne resztki z kuchni, np. soki z cytrusów (przeterminowane, po gościach, nadpsute), fusy z hibiskusa
*szyszki (wszystkie)
*torf wysoki
*trociny
*wióry
*zrębki z gałęzi

Na kompost kwaśny nie nadają się:
*popiół z grilla, ogniska i kominka
*słoma
*większość resztek z kuchni i ogrodu
*wapno

3. Dodatki z azotem – azot jest niezbędny do rozkładu materii w kompostowniku. Tymczasem podstawowe materiały, nadające się na kompost kwaśny, mają go bardzo mało. Dlatego azot trzeba koniecznie dostarczyć do kompostownika.

Dodatki azotowe mogą być:
*Sztuczne – najlepsze są kwaśne nawozy azotowe, jak np. siarczan amonu czy saletrzak.

Nie należy jednak przesadzać z ilością nawozu sztucznego (gdy jest go za dużo, większość i tak wypłukuje deszcz, co zanieczyszcza środowisko naturalne). Na jednorazową dawkę wystarcza 1-2 garście co kilka tygodni (oprócz zimy).

Gałązki iglaków posypane w kompoście siarczanem amonu. 

*Naturalne – zielone resztki z ogrodu, najlepiej młode, np. trawa.

Naturalne zielone resztki z ogrodu słabo jednak zakwaszają kompost. Dlatego, jeśli nie chce się używać sztucznych nawozów azotowych (które lepiej zakwaszają), warto dorzucać do kompostu więcej np. torfu wysokiego.

Świeżo skoszona, młoda trawa to dobry azotowy dodatek do kwaśnego kompostu. Nigdy jednak trawa nie powinna być głównym składnikiem, a jedynie - właśnie dodatkiem.

4. Szczepionka kompostowa – kwaśny kompost potrzebuje więcej czasu na rozkład, niż kompost zwykły.

Aby przyśpieszyć rozkład, warto stosować szczepionki do kompostu. Mogą to być:
*drożdże – na ich bazie przygotowuje się domową szczepionkę
*kompost dojrzały (najlepiej kwaśny lub ewentualnie zwykły)
*osad z gnojówki roślinnej, np. bardzo dobra jest gnojówka z dzikiego bzu czarnego
*szczepionka gotowa – do kupienia w sklepach

A propos

Kwaśny kompost jest gotowy po 1-2 latach. Ze względu na charakter materiałów (są często twarde) nigdy nie jest całkiem rozłożony, np. szyszki sosnowe czy jodłowe rozkładają się dłużej niż 2 lata. Rośliny kwasolubne lubią jednak rosnąć w takiej „grubej”, próchniczej ziemi.

Można oczywiście także maksymalnie rozdrabniać materiał na kompost, np. w rozdrabniaczu do gałęzi. Jeśli ma się dużo czasu i dobry rozdrabniacz:)

Konfitura i kisiel z żurawiny – przepis z 1884 roku

Żurawina w ogrodach to rzadkość, bo trudno ją uprawiać. Musi mieć koniecznie bardzo kwaśną ziemię o pH 5 lub niższym. Jej owoce łatwo kupić na targu w grudniu. Z żurawiny można przygotować pyszną konfiturę do mięs oraz kisiel.

Przepis na konfiturę z żurawin znalazłam w książce „Kucharka szlachecka” M. z K. Marciszewskiej, wydanej w Kijowie w 1884 roku. Kisiel to deser dodatkowy, który robi się z wody pozostałej z moczenia owoców żurawiny.

Żurawina wielkoowocowa odmiany Pilgrim ma wyjątkowo duże owoce.

Konfitura i kisiel z żurawiny

Składniki
* 1 kg cukru
* woda
* 0,5 kg dużych owoców żurawiny

Wykonanie
Każdy owoc żurawiny nakłuć kilka razy szpilką. Zalać owoce zimną wodą, tak by je zakryła. Gdy wycieknie z nich sok, zlać zabawioną wodę do innego naczynia.

Na bazie wody z sokiem można zrobić kisiel żurawinowy (ja na 2,5 szklanki daję 2-2,5 łyżki mąki ziemniaczanej plus cukier do smaku).

Owoce żurawiny jeszcze raz zalać wodą. Gdy woda się zabarwi sokiem, jeszcze raz odcedzić. Powtórzyć aż woda będzie czysta. Zostawić żurawinę na sicie w chłodnym miejscu, najlepiej na całą noc.

Przygotować syrop: podgrzać 2 szklanki wody i dodać cukier. Dobrze rozpuścić i zdjąć z ognia. Gdy wystygnie, dodać żurawinę i smażyć jak każdą inną konfiturę.

Warto wiedzieć

Potoczna nazwa żurawina to klukwa. Jej owoce mają dużo witaminy C. Ich jedzenie zalecane jest m.in. w chorobach dróg moczowych i żółciowych, przy przeziębieniu, nadciśnieniu.

W ogrodach są uprawiane dwa gatunki żurawin: 

* Żurawina wielkoowocowa (Vaccinum macrocarpon) – ciekawe odmiany o dużych owocach to Early Black, Franklin, Le Munion, Pilgrim, Searles

 * Żurawina błotna (Vaccinum quadripetalus) -  rosnąca także dziko na torfowiskach i bagnach.

Owoce żurawiny nie są smaczne na surowo. Są świetne dopiero w konfiturach, sosach, deserach. Kisiel z żurawin jest tradycyjnym daniem na wigilijnych stołach prawosławnych.