To roślina niezwykła. Robić z niej można lecznicze herbatki, nawóz, tkaniny. Dawniej uważano też, że ma właściwości magiczne. Miała chronić przed duchami i zapewniać powodzenie w miłości.
Pokrzywa to roślina rosnąca dziko. Zasiedla miedze,
rumowiska, skraje lasów i łąk. W Polsce spotykane są głównie dwa jej gatunki:
pokrzywa zwyczajna (osiągająca nawet ponad metr wysokości) oraz pokrzywa
żegawka (dorastająca do około 50 cm). Rzadkością jest pokrzywa konopiolistna,
którą dawniej uprawiano dla włókien na tkaniny (podobnie jak len). Ze względu
na to, że pokrzywy parzą, mają opinię uciążliwego chwastu. Niesłusznie!
Przyjaciółka ogrodnika
Z pokrzywy zwyczajnej i pokrzywy żegawki – zanim zakwitną - robić
można preparaty do nawożenia ogrodu, przyśpieszania kompostowania, regeneracji
gleby oraz na szkodniki i choroby. Świeże liści i łodygi nadają się do
ściółkowania drzewek i krzewów owocowych. Chronią glebę przed wysychaniem a
przy okazji szybko się rozkładają i użyźniają glebę. Na pokrzywie rośliny rosną
aż zbyt bujnie (ma dużo azotu), dlatego trzeba uważać, by nie przesadzić z
ilością. Przykładowo, pomidory mają wtedy wspaniałe liście, ale owoców – mało.
Przeczytaj także: Pokrzywa – przepis na gnojówkę do nawożenia
Kosmetyk, lek, zioło
Pokrzywowe szampony i odżywki do włosów są do kupienia w
każdej drogerii. Bo pokrzywa zawiera pozytywnie wpływa na fryzurę. Napar z
pokrzywy do płukania włosów łatwo też zrobić własnoręcznie. Wystarczy liście
świeże lub suszone zalać gorącą wodą. Taki napar nadaje się też do picia – na
wzmocnienie.
W pokrzywie są witaminy, zwłaszcza A, C, B2 i K, a także
m.in. garbniki, kwasy organiczne, białka, potas, żelazo, wapń. Od wieków jest
używania w medycynie, np. chorobach dróg moczowych i wątroby. Surowcem
zielarskim są liście i korzenie pokrzyw. W Polsce – już w wieku – pokrzywę
uważano za afrodyzjak. W „Zielniku czarodziejskim” z 1893 roku Józef
Rostafiński wspomina, że mikstura z korzeni pokrzywy i miodu była panaceum na
miłość. Przy okazji cera stawała się gładka i cudna. Pokrzywy uważano też za
lek przy niepłodności pań.
W XVIII wieku Józef Andrzej Załuski zalecał w książce „Apteka dla tych co iey, ani lekarza
nie maią albo sposob konserwowania zdrowia, mianowicie dla tych spisana co
lekarza nie maią”{:
„Pokrzywa choć wzgardzona, ma dobre przymioty
Sen stracony przywraca, wstrzymuje wymioty
Nasienie zaś iey z miodem kolki mityguie
W wodzie pita, starzały kaszel wnet kuruie
W płucach zimno rozpędza, nabrzmiałości brzucha
Znosi, iest i wpodagrze, dobra z niei otucha”.
Pokarm dla zwierząt i ludzi
Czy jedliście kiedyś zupę z pokrzywy? Jest naprawdę smaczna.
Obecnie takie danie serwowane jest nawet w restauracjach. Dawniej – w czasach
biedy – pokrzywy ratowały przed anemią i szkorbutem.
W 1929 roku Jan Lentz w książce „Nie wyrzucaj odpadków”
zachęcał do jedzenia młodych liści pokrzywy zwyczajnej zamiast szpinaku
(żegawkę polecał raczej na kompost). Uważał, że pokrzywa jest lepszą paszą dla
zwierząt niż siano, koniczyna i lucerna. Zalecał, aby kurom dawać pokrzywę
pokrojoną świeżą lub suszoną, aby lepiej się niosły (po pół łyżeczki na kurę
1-2 razy w tygodniu). Tego samego zdania był ks. Jan Kluk – słynny polski
botanik. Według niego, kury, które dostają pokrzywę do jedzenia, niosą jajka cały
rok. Z moim obserwacji wynika też, że żółtka jaj od takich kur są ciemniejsze.
Od wieków nie zalecano dawano pokrzywy gęsiętom, bo ponoć im
szkodzi. Czy to tylko przesąd? Nie wiem.
Przed II wojną światową w Niemczech istniał Związek
Opiekunów Kultury Pokrzyw, co zanotował Jan Lentz we wspomnianej książce „Nie
wyrzucaj odpadków” z 1929 roku. Ów związek propagował uprawę pokrzywy. Skupował
też zarówno jej suche łodygi, jak i nasiona. Te ostatnie siano i dawano dla
drobiu.
Niekoniecznie trzeba mieć kury, by pozwalać rosnąć pokrzywom
gdzieś w kącie ogrodu. Na pokrzywie wychowują się też gąsienice motyla rusałka
admirał.
Tkaniny z pokrzywy
Kiedyś przez przypadek kupiłam w sklepie z odzieżą używaną
białą bluzkę z pokrzywy. Początkowo tego nie zauważyłam, bo wydawało mi się, że
to bawełna. Informacje na metce przeczytałam dopiero wtedy, gdy okazało się, że
tkanina jest jakaś nietypowa. Po prostu w tej bluzce nie było nigdy gorąco.
Tradycja tkania materiałów z pokrzywy ma wielowiekową
tradycję. Najsłynniejsze koszule pokrzywowe są w baśni o sześciu braciach Braci
Grimm, którzy zostali zaczarowani w łabędzie. Utkała je ich siostra, by mogli
wrócić do ludzkich postaci. Być może Bracia Grimm znali stary przesąd, z co
najmniej XVI wieku, że pokrzywa „Trzymana w ręku ze złocieniem zabezpiecza od
strachów i widm”.
Z pokrzyw robiono również sieci rybackie oraz sita. Był też
polski akcent, który mógł się przerodzić w biznes. W 1930 roku Witold Kraszewski
otrzymał polski patent na otrzymywanie włókien m.in. z pokrzyw.
