Kruszyna pospolita – dlaczego truje

Najczęściej kruszyna pospolita rośnie na skrajach lasów i polan, a także przy bagnach. We wrześniu i październiku jest obsypana czarnymi i czerwonymi jagodami. Lepiej ich nie jeść.

Kruszyna pospolita (Frangula alnus) rzadko jest uprawiana w ogrodach. Nie jest bowiem zbyt dekoracyjna. To popularna roślina w lasach, nad bagnami i stawami. Lubi stanowiska jak jeżyny. Czasem rośnie w parkach.

Kruszyna pospolita w ogrodzie

W moim ogrodzie mam ją od lat. Lubię, gdy w maju  przylatują do jej kwiatów pszczoły. Poza tym kruszyna miło kojarzy mi się z epoką w życiu, gdy zbierałam zioła dla Herbapolu, m.in. właśnie kruszynę.

Kwiaty kruszyny pospolitej są niepozorne. Lubią je odwiedzać pszczoły.

We wrześniu i październiku kruszyna pospolita jest obsypana owocami wyglądającymi jak jagody. Najpierw są one czerwone, a potem stopniowo czernieją i stają się czarne. Obok siebie mogą być jagody w różnych kolorach, co ciekawie wygląda.

Owoce kruszyny, zwłaszcza czarne, bardzo przypominają czarne jagody. Wyglądają apetycznie, ale nie wolno ich jeść. W ich składzie są m.in. ramnoksantyna, saponiny, glikozyd cyjanowodorowy. Nie są to substancje od których się umiera, ale trzeba uważać, zwłaszcza w przypadku dzieci.

Owoce kruszyny pospolitej najpierw są czerwone, potem czerwonoczarne, a w pełni dojrzałe - czarne.

Owoce kruszyny – zwłaszcza w dużych ilościach - powodują m.in. nudności, biegunkę, zawroty głowy. Jednak z drugiej strony, stosowane w odpowiednich dawkach, mają właściwości lecznicze.

Od wieków kruszyna jest stosowana do leczenia. Jest też składnikiem współczesnych preparatów leczniczych, np. Cholegran i Normogran. Używana jest w chorobach przewodu pokarmowego, w tym schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego.

Surowiec zielarski to owoce i kora. Ich suszenie, zwłaszcza kory, nie jest łatwe. Na własną rękę lepiej kruszyny nie zbierać i nie stosować. Właściwości kruszyny zależą bowiem jak była suszona.

W ogrodzie kruszyna pospolita nie sprawia żadnych kłopotów. Nie trzeba jej podlewać i nawozić. Doskonale znosi cięcie (bez cięcia to krzew osiągający 4-5 wysokości). U mnie rośnie bardzo dobrze pod wielką sosną.

W moim ogrodzie kruszyna pospolita rośnie świetnie pod sosną, mimo że nigdy nie jest podlewana.

Warto wiedzieć

* Kruszyna pospolita na wiele popularnych nazw: kruszewina, kruszczyna, szkłak kruszyna, trosze wina, wilczyna.

* To cytat o kruszynie z „Zielnika czarodziejskiego” Józefa Rostafińskiego z 1893 roku, który pokazuje jak trudno ją zbierać:
„Kora skrobana ku górze sprawia wymioty, na dół stolce”.

Lwia paszcza – jak przezimować w ogrodzie

Uprawia się ją jako roślinę jednoroczną. Lwia paszcza to jednak bylina, która potrafi przetrwać polską zimę, choć nie zawsze. Konieczne jest usypanie ziemnego kopca. 

Lwia paszcza, czyli wyżlin wielki (Antirrhinum majus), to popularna roślina ogrodzie. Pięknie kwitnie – ma kwiaty w kształcie lwich pasz, którymi bardzo lubią się bawić dzieci. Większość odmian także ładnie pachnie.

Lwia paszcza, czyli wyżlin wielki (Antirrhinum majus)

Fakt, że lwia paszcza potrafi przetrwać polską zimę odkryłam przypadkiem wiele lat temu.

W naszym ogrodzie między różami rosły kiedyś lwie paszcze. Podczas kopcowania jedna z nich rosła tak blisko róży, że – niezauważona - została razem z różą zabezpieczona ziemią przed mrozem. To, że lwia paszcza przetrwała mrozy, odkryłam dopiero wiosną podczas rozgarniania kopców ziemi.

Robiłam doświadczenia z okrywaniem lwich paszcz np. świerkowymi gałązkami, korą i małymi kopcami, a także z sypaniem kopców ziemnych w różnych terminach. Oto wnioski:

1. Zdrewniałe pędy 

Lwia paszcza przeznaczona do zimowania koniecznie musi je mieć. Wystarczy, że zdrewniałe są na dole pęd główny i ewentualnie pędy boczne. Zielone pędy nie mają zimą szans podczas mrozu nawet pod wielkim kopcem z ziemi.

2. Wysokość kopca

Kopiec powinien być duży, tak aby zakrył całą lwią paszczę. Wystawać mogą pędy niezdrewniałe, bo i tak zmarzną.

Jeśli lwia paszczy jest wysoka, można ją przechylić, płasko położyć na ziemi i dopiero wtedy usypać kopiec.

Lwie paszcze najlepiej przed mrozem chroni zwykła ziemia. Przed przysypaniem lwią paszczę można przykryć kawałkiem agrowłókniny. Jest ona nie po to, by roślinie było cieplej, lecz by łatwiej usunąć ziemię wiosną.

3. Termin kopcowania

Podobnie jak róże, czyli przełom października i listopada.

4. Rozgarnianie kopców

Tak jak róże, czyli gdy zakwitają forsycje. Martwe pędy trzeba uciąć. Lwie paszcze bardzo ładnie się wiosną rozkrzewiają i zakwitają szybko, nawet w kwietniu. Nie przeszkadza im chłodna wiosna.
Minusem wieloletnich lwich paszczy jest ich „potargany” kształt, ale można go korygować cięciem.

Tak wygląda stara lwia paszcza. To zdjęcie zrobiłam w lutym w ogrodzie w Hiszpanii. Teoretycznie w Polsce też można taką wyhodować, ale już 2-letnia lwia paszcza robi się "potargana". Poza tym trzeba by usypać nad nią ogromny kopiec ziemi, co jest mało praktyczne.

Pędy wieloletniej lwiej paszczy mają grubość ołówka.

Warto wiedzieć

* Lwie paszcze nadają się do ogrodów, w których bawią się dzieci. Nie są trujące.

* W krajach śródziemnomorskich lwia paszcza jest uważana za roślinę leczniczą, pomocną np. przy owrzodzeniach, zgadze, hemoroidach. Stosowano ją kiedyś przeciw szkorbutowi.

O uprawie lwich paszczy CZYTAJ TUTAJ

Z czarnymi jagodami – przegląd roślin ogrodowych

Podobnie wyglądają, ale nie wszystkie można jeść. Niektóre czarne jagody są trujące, a inne – bardzo pożądane w jadłospisie. Oto przegląd bylin, krzewów i drzew.

Wiele bylin, krzewów i drzew uprawianych w ogrodach ma owoce w kształcie czarnych kulek. Popularnie nazywa się je jagodami, choć z punktu widzenia botaników nie zawsze nimi są:) Łączy je jedna cecha: podobieństwo. Warto je poznać, by uniknąć zatrucia.


ARONIA CZARNA (Aronia melanocarpa)

Cechy: krzew (do około 3 m wysokości)
Owoce: jadalne
Wymagania: małe; stanowisko słoneczne, gleba piaszczysta

Aronia to krzew owocowy o właściwościach leczniczych. Owoce nie nadają się do jedzenia na surowo. Przetwory z aronii, np. sok, są polecane w profilaktyce takich chorób jak nadciśnienie, nowotwory, choroby oczu, miażdżyca, anemia.

----------------------------------------------------------------

BLUSZCZ POSPOLITY (Hedera helix)

Cechy: pnącze zimozielone (od 2 m długości)
Owoce: trujące
Wymagania: małe; stanowisko cieniste, gleba przeciętna

Owocują tylko stare egzemplarze. Pełne, czarne wybarwienie owoce bluszczy mają o nietypowej porze roku – w maju i czerwcu. Kwiaty bluszczy zwabiają dużo pszczół.

----------------------------------------------------------------

BORÓWKA CZERNICA (Vaccinium myrtillus)

Cechy: krzewinka (do około 30 cm wysokości)
Owoce: jadalne
Wymagania: małe: stanowisko półcieniste; gleba leśna

Borówka czernica najczęściej nazywana jest czarna jagoda. Rośnie dziko w lasach. Bywa uprawiana w ogrodach typu leśnego. Częściej zamiast niej uprawiana jest borówka amerykańska, która jest większa oraz lepiej plonuje.

Owoce borówki czernicy są bardzo smaczne oraz mają właściwości lecznicze. Obniżają poziom cukru we krwi, pomagają w chorobach układu pokarmowego, zapobiegają biegunkom.

---------------------------------------------------------------
CZEREMCHA ZWYCZAJNA (Padus avium)

Cechy: drzewo (do 15 m wysokości)
Owoce: jadalne
Wymagania: małe; stanowisko słoneczne lub półcieniste, gleba przeciętna

Owoce czeremchy zwyczajnej mają właściwości lecznicze. Od wieków używano ich, a także kory, kwiatów i liści, jako środek moczopędny, na reumatyzm i przeciw biegunce. Obecnie owoce są wykorzystywane głównie na alkoholowe nalewki oraz wina.

--------------------------------------------------------------

DZIKI BEZ CZARNY (Sambucus nigra)

Cechy: krzew lub drzewo
Owoce: trujące, ale tylko niedojrzałe oraz dojrzałe w większych ilościach
Wymagania: małe; stanowisko słoneczne lub półcieniste, gleba przeciętna

Dziki bez czarny to roślina lecznicza. Ma działanie m.in. moczopędne, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwreumatyczne. Z jego owoców przygotowuje się soki oraz nalewki. W większych ilościach powoduje m.in. biegunkę i wymioty (zawiera glikozyd cyjanowodorowy).

--------------------------------------------------------------

DZIKI BEZ HEBD (Sambucus ebulus)

Cechy: krzew (do 2 m wysokości)
Owoce: trujące
Wymagania: małe; stanowisko słoneczne lub półcieniste, gleba przeciętna

Jest bardzo podobny do dzikiego bzu czarnego i bardziej od niego trujący. W ogrodach go się nie uprawia, ale zdarza się, że sam wyrasta w zaniedbanych.

Dziki bez hebd nie nadaje się do jedzenia. Jego baldachy z czarnymi owocami są zawsze skierowane do góry. Poza tym dziki bez hebd jest mniejszy od dzikiego bzu czarnego.
--------------------------------------------------------------

KOKORYCZKA (Polygonatum)

Cechy: bylina (do około 40 cm wysokości)
Owoce: trujące
Wymagania: małe; stanowisko półcieniste i cieniste, gleba przeciętna

W ogrodach i parkach spotyka się wiele gatunków kokoryczek. Trujące właściwości mają wszystkie (są spokrewnione z konwaliami).

--------------------------------------------------------------

KRUSZYNA POSPOLITA (Frangula alnus)
Cechy: krzew (do około 5 m wysokości)
Owoce: trujące
Wymagania: małe; stanowisko półcieniste, gleba przeciętna

Owoce, a także kora kruszyny pospolitej mają właściwości silnie przeczyszczające. Stosowane są także w chorobach wątroby. Na własną rękę nie należy ich stosować. Na właściwości kruszyny jako leku wpływ mają sposób zbierania oraz suszenia.

-------------------------------------------------------------

LIGUSTR POSPOLITY (Ligustrum vulgare)

Cechy: krzew (do 3 m wysokości)
Owoce: trujące
Wymagania: małe; stanowisko słoneczne i półcieniste, gleba przeciętna

Ligustr pospolity to popularna roślina na żywopłoty. Jego kwiaty bardzo ładnie pachną. Systematyczne cięcie żywopłotów z ligustru powoduje, że owoców na krzewach jest mniej.

--------------------------------------------------------------
PORZECZKA CZARNA (Ribes nigrum)

Cechy: krzew (do 1,5 m wysokości)
Owoce: jadalne
Wymagania: małe; stanowisko słoneczne i półcieniste, gleba przeciętna

Porzeczka czarna jest uprawiana dla czarnych owoców bogatych w witaminę C. Na surowo nie każdemu smakują. Są doskonałe w sokach, dżemach czy ciastach.
-------------------------------------------------------------

PRZYSTĘP BIAŁY (Bryonia alba)

Cechy: pnącze (do 4 m długości)
Owoce: trujące
Wymagania: małe; stanowisko półcieniste, gleba słaba

Przed wiekami przystęp biały był uważany za ziele czarownic i cieszył się złą sławą. Ma m.in. właściwości przeczyszczające.